Skrzynia biegów Zetor 25

Dodano dnia: 01/01/2007

W związku z dość licznymi zapytaniami na forum dotyczącymi skrzyni biegów, a zwłaszcza elementu wałka sprzęgłowego, postanowiliśmy przybliżyć budowę i demontaż tego podzespołu. Niniejsze opracowanie jest oparte o książkę remontową Zetora 25 z 1951 roku.
Skrzynia biegów Zetora 25 umożliwia uzyskanie sześciu prędkości do przodu i dwie do tyłu. W ciągnikach uniwersalnych typu 25 przeznaczonych na rynek Polski szósta prędkość była blokowana. W ciągnikach 25 T (transport) szósty bieg był wolny od blokady.
Natomiast w ciągnikach 25 K jest zupełnie inny rozkład prędkości, dlatego szóstka była wolniejsza – około 18 km/h. Zagęszczone zostały też pozostałe prędkości dzięki czemu ciągnik lepiej był wykorzystany do prac typowo polowych.
Przy naprawach trzeba więc ustalić czy skrzynia pochodzi z ciągnika typu 25, 25T czy 25 K.
Schemat poglądowy skrzyni biegów przedstawia poniższy rysunek:
Najwięcej zmian między tymi dwoma rodzajami skrzyń dotyczy kół zębatych. Pokazuje ta tabela:
Jak widać z powyższego zestawienia najwięcej różnic dotyczyło kół przekładni II, III – stałego zazębienia. Ta przekładnia jest osadzona na klinie wałka sprzęgłowego w postaci potrójnego koła zębatego dla I,II, III biegu. ( Z 2; Z 7; Z 3 )
Na rysunku oznaczono dodatkowo symbolami Z-2, Z-7 koła wg przedstawionego wcześniej schematu skrzyni. Koło Z-3 nie wyszczególnione na schemacie skrzyni biegów w obydwu typach skrzyń jest takie samo. Różnice dotyczą również przedniej części długości wałka sprzęgłowego oraz jego ułożyskowania, jak widać na poniższym rysunku.

Wałek atakujący

Aby przystąpić do demontażu wałka sprzęgłowego , należy rozpołowić ciągnik. Niezbędny będzie najpierw wcześniejszy demontaż mechanizmu różnicowego i wyjęcie wałka małego koła wraz z zębatkami reduktora.
Powyższy rysunek przedstawia ułożenie wału małego koła, które znajduje się tuż za wałem sprzęgłowym i jest z nim osadzone w jednej ściance skrzyni. Każdy z tych wałków spoczywa na oddzielnym łożysku.
Najpierw należy odbezpieczyć nakrętki obudowy łożyska tylnego, tak aby trzymały się na ostatnich zwojach gwintu.
Następnie zdjąć drucik stalowy zabezpieczający nakrętkę dociskową podwójnego koła reduktora, oraz odkręcić tą nakrętkę. Ma ona na obwodzie 4 nacięcia umożliwiające kluczem pazurkowym odkręcanie. Do całkowitego wykręcenia na pełną długość gwintu należy wykonać około 10-11 obrotów. Nakrętka wykręca się bardzo ciężko, gdyż jednocześnie wypycha ona pierścień tylnego łożyska o jego pełną grubość .
Dopiero po odkręceniu tej nakrętki należy posłużyć się ściągaczem, który wkręcamy w gwint wałka co obrazuje rysunek poniżej.
Dalej odkręcamy nakrętki łożyska tylnego całkowicie i zdejmujemy obudowę wraz z zewnętrzną bieżnią łożyska i podkładkami regulacyjnymi.
Wałek małego koła wraz z kołem stożkowym (atakującym) i łożyskiem powoli wyjąć zdejmując z drugiego zaś końca nakrętkę podwójnego koła reduktora oraz samo koło. Należy uważać aby nie zgubić długiego klina podwójnego koła reduktora.

Wałek sprzęgłowy

Teraz można przystąpić do demontażu wałka sprzęgłowego.

Najpierw należy wykręcić śruby pokrywy przedniego łożyska wału sprzęgłowego i zdjąć pokrywę wraz z pierścieniami rozpierającymi. Następnie wałek sprzęgła wybijamy do środka skrzyni przekładniowej. Wyjdzie przy tym zewnętrzny pierścień oraz podkładki regulacyjne łożyska stożkowego wałka małego koła. Następnie wyjdzie łożysko przednie wału sprzęgła. Wałek należy wyjmować ostrożnie, aby potrójne koło zębate nie spadło do wnętrza skrzyni. Koło zębate jest wsuwane na wałek od przodu.

Wyskakujące biegi

Mechanizmy włączania przekładni ulegają również stopniowemu zużywaniu się w miarę narastania godzin pracy ciągnika.
Do najczęściej zużywających się części mechanizmu zmiany przekładni możemy zaliczyć części kulkowych zatrzasków oraz wałków przesuwu widełek, zwłaszcza w miejscach zazębienia się z zatrzaskami. Zużycie wałków przesuwu w tych miejscach może prowadzić do samowłączenia się jednocześnie dwóch zazębień lub pracy przekładni przy niepełnym zazębieniu, co daje w wyniku tzw. stożkowe zużycie zębów kół zębatych, a nawet może być powodem wyłamania się zębów. Zużyte części powierzchni wałka można wprawdzie naprawiać przez napawanie miejsc zużytych twardymi stopami, jednakże ze względu na duży nakład pracy przy dalszej obróbce często jest korzystniejsze zamienić wałek na nowy.
Widełki do przesuwania kół zębatych zużywają się na swojej oporowej powierzchni. Zużycie się tych części powoduje niepełne zazębianie się kół zębatych. Powierzchnie zużyte można naprawiać przez naspawanie, po czym trzeba je obrobić na potrzebną grubość.

Rafał Mazur

Zobacz więcej na